Nefes almak hayattır, erkenden harekete geçin

SDÜ Hastanesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Merve Erçelik, KOAH’ın dünyada yetişkin nüfusun onda birini etkilediğini ve dünya çapında en yaygın üç ölüm nedeninden biri olduğunu ifade etti.  

KOAH’ın erken yaşta başlayabileceğini ve genç bireyleri de etkileyebileceğini, erken teşhis ve uygun tedavi yaklaşımlarının önemli olduğunu dile getiren Dr. Öğretim Üyesi Erçelik 15 Kasım Dünya KOAH Günü nedeniyle şu bilgileri aktardı; “KOAH, nefes alıp vermede zorluk ile karakterize, kalıcı solunumsal yakınmalarla seyreden, yaygın, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır. Hastalık, dünyada yetişkin nüfusun onda birini etkiler ve dünya çapında en yaygın üç ölüm nedeninden biridir. Tüm dünyada KOAH nedenli ölüm sayısı 2019'da 3,22 milyonu bulmuş ve ölüm sayısı 2007 ile 2017 arasında %17,5 artmıştır. Türkiye’de 2019 yılında 100 bin kişi başına düşen KOAH ölüm sayısı 32,8 olarak kaydedilmiştir. KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü her türlü tütün dumanına (sigara, nargile, puro, elektronik sigara, ısıtılmış tütün ürünleri gibi) maruziyettir. Pasif olarak tütün dumanına maruziyet de KOAH gelişimine katkıda bulunmaktadır. Günümüzde tütün kullanımı yanı sıra iç ve dış ortamda fosil yakıtları (odun, kömür, petrol, gaz), biyokütle (bitki sapları, tezek vb.) ve orman yangınlarının dumanına maruz kalma ve hava kirliliği de önemli risk faktörleri arasındadır. Yetersiz beslenme, enfeksiyonlar ve/veya iç ve dış ortam kirleticilerine pasif maruz kalmaya bağlı olarak doğumdan önce ve sonra akciğer gelişiminin geri kalması da KOAH'a yol açabilir.  Risk faktörlerine maruziyetin azaltılması, KOAH'ın gelecekteki yükünü azaltmak için esastır.

KOAH erken yaşta başlayabilir ve genç bireyleri de etkileyebilir. KOAH öncesi koşulların farkına varılması, önlenmesi, hasta olanların erken teşhisi ve uygun tedavi yaklaşımları önemlidir. KOAH’da en sık görülen yakınmalar; öksürük, balgam, nefes darlığı ve bazı olgularda yorgunluk hissidir.  Hastanın yakınmaları hastalığın ilerlemesi ile daha da artarak kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkiler. KOAH'ın tanısı, sağlık kurumlarında basit bir test olan “nefes ölçüm testi” (solunum fonksiyon testi) ile kolayca konulabilir.  Tanının doğrulanması için solunum fonksiyon testi kullanılarak hava akımında azalmaya yol açan tıkanıklığın belirlenmesi esastır.

KOAH tanısı konulan kişilerin tütün ve tütün ürünlerinin kullanımını bırakmaları, zararlı toz ve gaz içeren ortamlardan, hava kirliliğinden uzak durmaları, sağlıklı beslenmeleri ve günlük egzersiz yapmaları gereklidir. İç ve dış ortam hava kirliliğinin azaltılması KOAH’ın gelişimi ve alevlenmesini önleyen koruyucu bir müdahaledir. KOAH hastaları dış ortam aktivitelerini yerel hava kalitesi indeksini takip ederek ona göre düzenlemelidir. Toplumsal müdahale önlemlerinin dışında KOAH tanılı hastaların hava kirliliği bulunan yerlerde maske kullanması yararlı olabilir.

Küresel iklim değişikliğinin KOAH hastalarını da doğrudan etkileyeceği tahmin edilmektedir. İklim değişikliği ile birlikte sıcaklık artışı, anormal hava olayları ve orman yangınları görülmektedir. Aşırı sıcaklıklar (hem sıcak hem de soğuk) yanında İç ve dış hava kirleticileri KOAH’ta artan solunum yakınmaları yükü, akciğer fonksiyon kaybı ve KOAH alevlenmeleri ile erken ölümlere neden olmaktadır. Bu nedenle hava kirliliği ve iklim değişikliğine yol açabilecek sera gazlarını azaltmak KOAH’la mücadelede temel hedeflerden biri olmalıdır. 

KOAH’ın bireysel tedavisinde nefes açıcı özellikte “inhaler” olarak adlandırılan solunum yolu ile uygulanan ilaçlar ile hava yollarındaki daralmanın azaltılıp hastanın olabildiğince rahatlatılması amaçlanmaktadır. Solunum yetmezliği olan KOAH’lı hastalarda evde oksijen tedavisi ve/veya evde solunum cihazı tedavisi gibi tedavilere ihtiyaç olabilmektedir. Öte yandan hastalığın seyrini kötüleştiren ve ölümlere neden olan alevlenmelerden ve zatürreden korunmak için grip ve zatürre aşılarının yapılması ve nefes yoluyla alınan ilaç tedavilerinin düzgün uygulanması gerekir. Ayrıca sağlıklı beslenme, fiziksel aktivitenin ve uygun hastalarda akciğer rehabilitasyonu uygulanması hastaların günlük yaşamlarının daha kaliteli hale gelmesini sağlamaktadır. Bu yıl 15 Kasım 2023’te gerçekleştirilecek olan Dünya KOAH Günü temasını iklim değişimi ve etkilerini de kapsayacak şekilde “Havamızı Koruyalım, KOAH’sız Yaşayalım” “Nefes Almak Hayattır, Erkenden Harekete Geçin” olarak belirleyerek temiz hava ve akciğer sağlığının öneminin vurgulanması, hastalığın erken dönemde farkına varılarak gerekli önlemlerin alınması amaçlanmıştır.

Akciğerleri sağlıklı tutmak ve sağlıklı nefes alabilmek için;

• Tütün ve tütün ürünlerini kullanmayın.

• Soluduğunuz ortam havasını temiz tutun.

• Düzenli ve dengeli beslenin.

• Düzenli egzersiz yapın.

• Yaş grubunuza uygun aşınızı olun.

• İklim değişimine duyarsız kalmayın.

• Eğer nefesiniz daralıyorsa, doktorunuza başvurup bir soluk testi yaptırmak için çok geç değil! 

• Eğer KOAH’ınız varsa, normal bir hayat sürmek için çok geç değil!