Isparta’da yapı kalite kontrolü ne durumda?

GİZEM SARIKAYA- Risk Isparta Yapı Kalite Kontrol Laboratuvarı Yönetim Kurulu Başkanı Yüksek Mimar Caner Ataseven, 2011 yılında Isparta’da yapı denetim sisteminin başladığını fakat bu tarihten önce yapılmış olan binaların incelemeye ihtiyacı olduğunu söyledi.

Denetleme sisteminin oluşturulmasından sonra inşa edilen binaların titizlik ile denetlendiğini söyleyen Başkan Ataseven, açıklamasında; “2011 yılı öncesi yapılmış binalar kapalı kutudur, incelenmeye muhtaçtır, zira şu anki gibi zorunlu ve titiz bir denetim sistemi yoktu, tabiri caizse mimarın, mühendisin, müteahhittin inisiyatifine bırakılmıştı. Fakat 2011 sonrası yapı denetimli binalarda kalite bir anda oldukça artmış bulunmaktadır. Her ne kadar büyük illerde yapı denetim ve yapı laboratuvarı sisteminin aksayan yönleri olduğunu duysak da Isparta ilimizde sistem diğer illere kıyasla oldukça sağlıklı işlemektedir. Tabi bunda hemen her gün şantiyelere baskın yapan Şehircilik İl Müdürlüğü personelinin özverili çalışmasının katkısı da büyüktür” şeklinde konuştu.

Başkan Ataseven, vatandaşın özellikle Kahramanmaraş merkezli depremden sonra yeni yapılan inşaatların kalitesi, denetlenmesi, şantiyelerden alınan numunelerin hangi süreçlerden geçtiğini merak ettiğini söyleyerek, yapılan işlemler hakkında bilgi verdi.

Başkan Ataseven, açıklamalarında; “Özellikle Kahramanmaraş depremi sonrası halkımız haklı olarak şu soruların cevaplarını merak etmektedir, “Yeni yapılmakta olan inşaatlarımızın kalitesi nasıldır? Nasıl denetleniyor? Ne değişti? Şantiyeden alınan numuneler nedir? Sonradan sağlam numuneyle değiştirilip sağlam rapor verilemez mi? Yeni yapılan evlerde gönül rahatlığıyla ve güvenle oturabilir miyiz?” Isparta’da yapı denetim sistemi 2011 yılında başladı. Aynı yıl aynı sistem içinde gerekli olan yapı laboratuvarları da kuruldu. Yani 1 Ocak 2011’den sonra inşaat ruhsatı almış yapılar yapı denetim ve yapı laboratuvarı kuruluşları tarafından denetlenmiş ve uygunluk raporu verilmiştir. Daha da açarsak, bu binaların hep projeleri (mimari, statik, mekanik, elektrik) hem de inşaatları ilgili tüm yönetmelik ve standartlara göre incelenmiştir.

Yapı Kalite Kontrol Laboratuvarları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafında yetkilendirilip lisanslandırılan kuruluşlardır. Gerek şantiyeden numune alma gerek laboratuvarda yapılan deneyler Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından çok sık ve titiz denetlenmektedir. Kamu binaları hariç döşenen tüm demirlerden ve dökülen tüm betonlardan yönetmelikte belirtilen sayılarda numuneler alınır. Demir donatılardan yeter adet ve boy şantiyede kesilerek laboratuvar getirilir ve çelik çekme deneyine tabi tutulur. Böylece başta karbon miktarı olmak üzere demirin akması, uzaması, kopması vb. test edilmiş olur. Karbonun fazla çıkması demirde çok fazla hurdadan geri dönüşüm kullanıldığını gösterir ki bu da demirin adeta çubuk kraker gibi gevrek olmasına, deprem anında yatay yükler karşısında yeterince esnememesine ve kırılmasına neden olur. Deney sonucu demir standartları sağlamazsa o demirin inşaatta kullanılmasına müsaade edilmez ve üreticiye geri yollanır. Yeni gelen demirden tekrar numune alınarak deneyleri yapılır.

İnşaatta taze beton dökülürken önce slump (kıvam) deneyi yapılır, böylece betonun kıvamı, akışkanlığı test edilir. Daha sonra 15x15cm ölçülerindeki küp numune kaplarına taze beton doldurulur, tokmaklanıp şişlenir. Dünyada ilk kez denenen ve 5 ülkeye ihraç ettiğimiz sistem EBİS (elektronik beton izleme sistemi) 2019 yılından beri ülkemizde uygulanmaktadır. ÇİP dediğimiz beton etiketleri numune kaplarına konulan taze betonun içine gömülür. Daha sonra Aselsan tarafından verilen el terminali cihazı ile okutularak cep telefonundaki EBİS sistemine yüklenir. Mikser, irsaliye, konum ve numune alan kişinin aynı anda eşleşmesi yapılmadan numune alınamıyor. Bundan sonraki süreçte Ankara betonun ne zaman nerde olduğunu, şantiyeden ne kadar kaldığını, ne zaman laboratuvara getirildiğini, kür havuzunda kaç gün bekletildiğini, kür havuzundaki suyun sıcaklığını, ortam sıcaklığını, ne zaman deneyinin yapıldığını, sonucun ne çıktığını, kısacası her şeyi görüp takip edebiliyor. Hatta beton basınç deneyinde betonun kırılma anını bile cihazın içindeki kamerayla izleyebilir. Yani artık hiçbir şekilde numune değiştirme, sonuçlarla oynama, sabun yapma vb. ihtimali kalmamıştır. Beton basınç cihazları da Aselsan tarafından üretilerek laboratuvarlara zimmetlenmiştir. Kalibrasyonları da düzenli olarak kendileri tarafından yapılmaktadır. Aynı şekilde çelik çekme makinesi, karot basınç deneyi makinesi, tüm diğer laboratuvar cihazları da her yıl düzenli olarak kalibrasyondan geçmektedir.

Yapılan deney sonucu beton projede belirtilen beton sınıfının altında gelirse şantiye hemen mühürlenip tatil edilir. Sertleşmiş (28 gün beklemiş) betonun taşıyıcı elemanlarından karot numunesi alınarak yine laboratuvarda deneye tabi tutulur. Eğer karot deneyi sonucu da düşük çıkarsa inşaat ya güçlendirilir veya yıkıma gider” dedi.