Çocuğunuz neden saldırgan davranışlar sergiliyor?

GİZEM SARIKAYA- Özellikle küçük yaşlardaki çocukların saldırgan davranışlar sergilemesinin sebeplerini Bomba32 muhabiri sizler için araştırdı. Psikolog Ayşe Durgun, saldırganlığın altında yatan birçok neden olabileceğini, böyle bir durumla karşılaşan ebeveynin nasıl tepki vermesi gerektiğini anlattı.

Çocuk, güvensiz ve şiddetin olduğu bir ortamda büyüyorsa, aynı şekilde kendisi de saldırgan davranışlar sergileyeceğini söyleyen Durgun, şöyle devam etti; ‘‘Çocuklar görerek, uygulayarak ve taklit ederek öğrenirler. Çocuk aile içerisinde ya da yakın çevresinde şiddetin ve saldırganlığın hakim olduğu bir ortamda büyüyorsa, bulunuyorsa aynı şekilde görerek, kendisi de bu davranışı sergilemek istiyor. Çünkü çocuk bu şekilde öğrenmiş ve güveni bu şekilde sağladığına inanıyor. Genellikle anne baba ilgisinden uzak çocuklarda şiddet eğilimi görürüz. Bu daha çok çocuk için ‘ben de buradayım’ deme şeklidir. O an aile bireylerinden gelen bir kızgınlık, azarlama bile olsa çocuk, fark edildiğini düşündüğü için bu davranışı sürdürmeye devam ediyor’’ dedi.

Bir diğer saldırganlık sebebinin şiddetin övülmesi ve taktir edilmesi olduğunu söyleyen Durgun, bu durumların çocuğun şiddetin iyi bir şey olduğunu düşünmesine sebep olabileceğini belirterek şu şekilde konuştu; ‘‘Bazı ailelerde çocukların şiddet göstermesi aile tarafından onaylanıyor. Aynı şekilde televizyon veya telefon da gördükleri çizgi filmler, filmler veya herhangi bir sahnede şiddet gösterilmesi, bu şiddetin övgü toplaması, sevilen karakterlerin şiddet gösterdiğinde iyi bir davranış gibi alkışlanması, onaylanması çocukta şiddetin iyi bir şey olduğunu düşünmesine sebep olabiliyor ve şiddet göstermesine sebebiyet verebiliyor’’ dedi.

Durgun, çocuğun saldırgan davranışlar ile ebeveynlerine istediğini yaptırmaya çalışabileceğini ve engellenmese her seferinde aynı davranışı alışkanlık edinebileceğini söyledi. Durgun; ‘’çocuklar, ailelerin kullanma kılavuzunu çok iyi çözüyorlar. Bir şeyi elde etmek için ya da elde edemediği bir şey de bunu çok güzel ve rahatlıkla kullanabiliyorlar. Aileler çocuk sussun diye istediklerini verebiliyor. Çocukta bunu öğreniyor ve bir şey istediği zaman saldırganlık davranışları göstermeye başlıyor’’ şeklinde konuştu.

Çocuğun biyolojik ve psikolojik sebeplerden ötürü de saldırgan davranışlarda bulunabileceğini söyleyen Durgun, şöyle devam etti; ‘’Diğer bir neden biyolojik ve psikolojik etkenlerden kaynaklanabilir. Biyolojik bir rahatsızlığı olan bir çocuk saldırgan davranışlar sergileyebilir. Örneğin otizm, zeka geriliği, hiperaktivite, beyin yada bedensel kaynaklı durumlarda saldırgan davranışları görebiliyoruz. Psikolojik olarak ise çocukta travma geçmişi varsa eğer, travmadan kaynaklı olarak bu davranışları sergileyebiliyor’’ dedi.

ÇOCUKTA SALDIRGAN DAVRANIŞ DURUMUNDA AİLE NELER YAPMALI?

Ayşe Durgun, çocuğun şiddet göstermesi halinde ailenin ne şekilde tepki vermesini, öfkesini nasıl yönlendirmesi gerektiğini ve olumlu pekiştirmeler ile bu davranışın önüne geçilebileceğini söyledi.

Durgun, açıklamasında; ‘Öncelikle çocuğun fiziksel olarak durdurulması gerekiyor. Sonrasında karşısındaki insan net bir şekilde ifade etmeli. Gülerek ya da geçiştirerek ifade edilmemeli çünkü çocuk o an ilişki biçiminin o olduğuna karar verebilir. İkinci olarak öfke, öfke ile bastırılmaz. Öfke ile karşılık verirsek çocuğu saldırganlık davranışı göstermeye itebiliriz. Olay anında çocuğu durdurduktan sonra sarılabiliriz. Fiziksel temastan duygusal temasa geçebiliriz. Çocuğun göz seviyesine inerek ve göz teması kurarak net ve kısa cümleler kurmalıyız. Örnek verecek olursak ‘bana vurmandan hoşlanmıyorum’ diyebiliriz. Bu davranışımız tutarlı ve sürdürülebilir olmalıdır. Geri bildirim vermekte bu konuda çok önemli. Mesela çocuğun duygularını tanımasında yardımcı olabiliriz. Çocuklar öfkeyi nasıl kullanması, aktarması gerektiğini bilmiyorlar onlara bu konuda yardımcı olmamız gerekiyor. Eğer çok öfkelenirse o anda örnek olarak yastığa enerjisini aktarmasını söyleyebiliriz. ‘Şu an çok kızgınsın, bu yastığa vurmanı istiyorum’ diyebiliriz’’ dedi.

Olumlu pekiştirmelerinin saldırgan davranışın önlenmesinde işe yaradığını, çocuğun iyi bir şey yaptığında ödüllendirilmesinin faydası olacağını söyleyen Durgun, şöyle devam etti; ‘’Çocuk güzel bir davranış yaptığı zaman çocukları ödüllendirmek önemlidir. Bunun ile ilgili evde bir pano hazırlanabilir. Güzel bir davranış yaptığı zaman artı puanlar yazarak, belirli zaman periyotlarında çocuk ödüllendirilebilir. İstediği bir şey alınabilir, istediği bir yere götürülebilir’’ dedi.

Durgun, çocuk aynı şekilde saldırgan davranışlar gösterdiğinde de bunun bir bedelinin olduğunu öğrenmesi, nelerden vazgeçmesi gerektiğini bilmelidir diyerek şöyle devam etti; ‘’Çocuğa mesela ‘bunu yaparsan eğer bu filmi izlemekten vazgeçmiş sayılacaksın’ gibi geri bildirim vermek gerekiyor. Sınır çizmek çok önemli ve bu sınırı herkes uymak zorunda olmalı. Anne bir sınır koyduysa baba da uymak zorunda aynı şekilde baba bir sınır koyduysa anne de uymalıdır. Çocuk sınırlarını bilmelidir’’ dedi.  

Durgun, saldırgan davranışın ilk başladığı zaman neden kaynaklandığını bilinmesi gerektiğini söyledi. Aile bütün yöntemleri denese de saldırgan davranışın önüne geçilememesi halinde bir uzmandan yardım alınması gerektiğinin altını çizen Durgun; ‘çocuk saldırgan davranışa ilk başladığı zaman bunun neden kaynaklandığını çok iyi bilmemiz gerekiyor. Bu da ailenin çocuğa karşı davranışlarının gözlemlenmesi gerekiyor. Aile her şeyi denedikten sonra saldırgan davranışın önüne geçemiyorsa, bu davranışlar devam ediyorsa mutlaka bir uzmandan destek alması gerekiyor. Bu durum ileriki yaşlarda kontrol edilmesi zorlaşabiliyor. O yüzden ne kadar erken müdahale edilirse, o kadar iyidir’’ şeklinde konuştu.